Những lời bào chữa rất tinh tế. Chúng thường nghe chẳng giống lời bào chữa chút nào. Chúng nghe như sự thật, hoặc những nhận xét vô hại:
- “Đó là cách đội ngũ này hoạt động.”
- “Chúng tôi đã thử rồi, nhưng không hiệu quả.”
- “Hiện tại có quá nhiều việc đang diễn ra.”
- “Chúng tôi đang chờ đợi sự chỉ đạo.”
Mỗi lời bào chữa này là một sự đầu hàng lặng lẽ, một sự chuyển giao quyền lực nhỏ. Nếu không được kiểm soát, chúng bắt đầu định hình văn hóa, làm chậm đà phát triển, làm suy yếu trách nhiệm giải trình và hạ thấp tiêu chuẩn.
Chúng tôi gọi đây là Bẫy bào chữa, và nó nguy hiểm hơn vẻ bề ngoài. Bởi vì nó không chỉ liên quan đến hiệu suất. Nó còn liên quan đến quyền lực. Và khi các nhà lãnh đạo không làm gương để lấy lại quyền lực, những lời bào chữa sẽ lan truyền như virus.
Cái giá thực sự của những lời bào chữa
Theo nghiên cứu của Harvard Business Review, các nhóm rơi vào vòng luẩn quẩn đổ lỗi và bào chữa có năng suất thấp hơn 30% và tỷ lệ kiệt sức và mất gắn kết cao hơn. Dữ liệu của Gallup cho thấy chỉ 1/10 nhân viên hoàn toàn đồng ý rằng tổ chức của họ yêu cầu mọi người chịu trách nhiệm – một chỉ số quan trọng về hiệu suất và hạnh phúc.
Sự bất lực gây kiệt sức. Nó giết chết sự chủ động, gây tổn hại đến sức khỏe tinh thần và nuôi dưỡng sự mất gắn kết.
Câu chuyện thực tế
Nhiều năm trước, tôi đang tư vấn cho một chuỗi bán lẻ lớn đang chật vật đạt được các mục tiêu tăng trưởng đột phá. Tôi gặp một lãnh đạo khu vực, người nói với tôi: “Chúng tôi đã làm tất cả những gì có thể, nhưng công ty cứ liên tục thay đổi các ưu tiên. Điều đó thật không thực tế.”
Anh ấy không nhận ra điều đó, nhưng anh ấy đã rơi thẳng vào cái bẫy “Bào chữa”.
Tôi hỏi anh ấy một câu hỏi đơn giản: “Nếu thành công là điều không thể thương lượng – nếu tiền thưởng, công việc và danh tiếng của anh phụ thuộc vào việc đạt được mục tiêu này – anh sẽ làm gì khác đi?”
Anh ấy ngừng lại. Rồi anh ấy mỉm cười. “Chà… có lẽ tôi sẽ ngừng chờ đợi công ty và chỉ thực hiện những thay đổi mà tôi biết các cửa hàng của mình cần.”
Cuộc trò chuyện đó đã thay đổi tất cả. Trong vòng ba tháng, khu vực của anh ấy đã dẫn đầu công ty về hiệu suất – không phải vì bất kỳ thay đổi nào bên ngoài – mà là vì anh ấy đã giành lại được quyền lực của mình.
Lạc quan là một lựa chọn
Bi quan thì dễ dàng. Nó ở khắp mọi nơi. Nhưng lãnh đạo không phải là tìm kiếm vấn đề – mà là phát hiện ra các khả năng.
Chúng tôi dạy các nhà lãnh đạo cách biến sự lạc quan thành một lựa chọn hàng ngày, có chủ đích. Không phải kiểu lạc quan hời hợt. Mà là kiểu lạc quan chiến lược, kiểu nói rằng: “Dù khó khăn, tôi tin chúng ta có thể tác động đến kết quả.”
Đây không phải là suy nghĩ viển vông. Đó là một tư duy khơi nguồn hành động—và làm gương cho đội ngũ của bạn.
Kiểm tra năng lượng của Bạn
Bạn không thể lãnh đạo mạnh mẽ khi đang cạn kiệt năng lượng.
Chúng tôi hướng dẫn quy trình ba bước để “sạc” lại tư duy của bạn:
- Nhận biết sự cạn kiệt năng lượng – Bạn có đang tập trung vào những gì mình không thể kiểm soát không?
- Định hình lại câu chuyện – Cách nào mạnh mẽ hơn để nhìn nhận vấn đề này?
- Chuyển hướng năng lượng – Bạn có thể hành động ở đâu?
Đây là quản lý tư duy ở cấp độ chiến thuật. Những nhà lãnh đạo thành thạo điều này không chỉ cảm thấy tốt hơn mà còn làm việc tốt hơn, và đội ngũ của họ cũng vậy.
Thất bại không phải là một lựa chọn
Khi kết quả thực sự quan trọng, thất bại không thể là kết quả cuối cùng.
Những nhà lãnh đạo mạnh mẽ không bị mắc kẹt trong sự thất vọng. Họ luôn tò mò, tiếp tục thử nghiệm các ý tưởng và tự hỏi: “Chúng ta sẽ làm gì nếu thành công là kết quả duy nhất có thể chấp nhận được?”
Đó là cách trách nhiệm giải trình phát triển – không phải thông qua đổ lỗi hay quản lý vi mô, mà thông qua quyền sở hữu, hành động và sự theo đuổi.
Tư duy của bạn chính là thông điệp
Văn hóa được định hình bởi những gì các nhà lãnh đạo chấp nhận – và những gì họ làm gương. Nếu nhóm của bạn thấy bạn đổ lỗi, giải thích hoặc né tránh, họ cũng sẽ làm như vậy.
Nhưng nếu họ thấy bạn tràn đầy năng lượng, tập trung và hành động, họ sẽ đứng lên để gặp bạn.
Lời kết
Đôi khi tất cả chúng ta đều rơi vào Bẫy bào chữa. Điều quan trọng là chúng ta sẽ làm gì tiếp theo. Liệu chúng ta sẽ lý giải và tiếp tục mắc kẹt? Hay nhận ra cái bẫy và lựa chọn khác đi?
Trong mọi khoảnh khắc, chúng ta đều có một lựa chọn:
- Lạc quan là một lựa chọn.
- Nắm quyền sở hữu là một lựa chọn.
- Tiến bộ là một lựa chọn.
Những nhà lãnh đạo luôn đưa ra những lựa chọn này sẽ khơi dậy sự thay đổi trong chính họ, trong đội ngũ và kết quả của họ.
Dịch từ The Excuse Trap: How to Spot It and Escape It
